Cơ duyên với điện ảnh
Một chiều cuối năm, trong căn nhà nhỏ nằm sâu trong phố Cấm, nghệ sĩ Bùi Viên lần giở cho tôi xem những bức ảnh kỉ niệm được ông lưu giữ cẩn thận trong một chiếc hộp sắt. Rất nhiều bức ảnh trong số đó đã ố màu thời gian, một số thì được ông cắt ra từ những bài báo, ép plastic cẩn thận. Rồi, bằng giọng chậm rãi, ông kể cho tôi nghe những kỉ niệm gắn bó với ông qua từng bức ảnh. Bắt đầu bằng những tấm ảnh chụp cuối năm ngoái cùng các bạn đồng khóa, lớp đạo diễn, diễn viên điện ảnh khóa 1, Trường ĐH sân khấu điện ảnh VN.
Ông kể tên các nghệ sĩ: Trà Giang, Đức Lưu, Hoàng Yến, Bùi Cường - những gương mặt quen thuộc của điện ảnh Việt Nam đã gắn bó với ông trong những năm tháng khó khăn, rồi những kỉ niệm đóng chung với Trà Giang trong phim 'Chị Tư Hậu' và các bộ phim 'Trên vĩ tuyến 17', 'Chị Nhung' mà ông tham gia trong cùng thời gian ấy.
'Cơ duyên đến với điện ảnh của tôi cũng tình cờ lắm' - nghệ sĩ Bùi Viên kể lại - Năm 1954, tôi được cử sang Liên Xô học ngành ngôn ngữ. Về nước, tôi có tham gia dịch một vài vở diễn sân khấu của nước bạn cho đoàn nghệ thuật của ta diễn. Thấy tôi có máu diễn xuất, các đạo diễn mời tôi diễn thử một vài vai. Rồi từ đó, nghề diễn ngấm vào tôi lúc nào không hay.
Quyết tâm theo đuổi điện ảnh, nghệ sĩ Bùi Viên đã tham gia khóa đầu tiên, lớp đạo diễn, diễn viên của ĐH sân khấu điện ảnh. Lúc đó, ngành điện ảnh nước ta còn non trẻ lắm. Chúng tôi vừa học, vừa mày mò chứ đâu có cơ hội tiếp xúc nhiều với phim ảnh, diễn xuất như lớp trẻ bây giờ?. Tốt nghiệp sân khấu điện ảnh, Bùi Viên về công tác ở Xưởng phim Hà Nội một thời gian. Năm 1970, ông quyết định trở về Hải Phòng, làm việc trong đội quay phim thuộc Sở Văn hóa - Thông tin (nay là Sở Văn hoá - Thể thao và Du lịch).
Cũng thời gian này, những thước phim quý giá về năm tháng chiến tranh ác liệt của Hải Phòng được Bùi Viên cùng đồng nghiệp thực hiện. Ông bảo đó là kỉ niệm mãi mãi không bao giờ phai nhạt trong cuộc đời cầm máy của mình bởi chính từ những khoảnh khắc làm nghề, mong manh giữa sự sống và cái chết đã cho ông có thêm những trải nghiệm quý báu khó quên.
Những thước phim quý giá
Nghệ sĩ Bùi Viên kể lại, để quay được những hình ảnh về chiến dịch 12 ngày đêm cuối năm 1972 tại Hải Phòng, ông đã phải cùng đồng nghiệp leo lên một chòi cao tại khu vực chợ Hàng bây giờ phụcccc máy bay suốt từ 7h tối. Khi đó, khu vực này vẫn chưa đông đúc như bây giờ. Đứng trên chòi cao có thể nhìn thấy cả bên Thượng Lý, Hạ Lý. Ông nhớ, khoảng 1h sáng, Mỹ bắt đầu thả những đợt bom đầu tiên vào thành phố, rồi cả một khu vực liên tiếp lóe lên những vệt sáng. Chỉ một chốc, những đợt bom tới tấp thả xuống như rải sỏi trên mặt nước, nhà cửa phút chốc bị xới tungggg
Để có được những thước phim quay trong đêm ấy, thời bây giờ có thể dễ dàng thực hiện bằng những phương tiện máy móc hiện đại, nhưng ngày đó thì khó khăn vô cùng. Nghệ sĩ Bùi Viên lôi chiếc máy quay Konbac của Liên Xô ra cho tôi xem, chiếc máy nặng trĩu, nhìn khác xa so với máy quay phim hiện đại bây giờ. Ông bảo, phải lắp phim có độ nhạy cao mới có thể quay được những cảnh đêm tối như thế mà không cần hỗ trợ ánh sáng.
Sau khi được in tráng, những hình ảnh Hải Phòng rực lửa căm thùùùù đã trở thành tư liệu quý giá, minh chứng cho tội ác của đế quốc Mỹ và trở thành bài học sống động cho lớp lớp thế hệ sau nhớ về một thời lịch sử của thành phố Cảng. Bộ phim đã được cố thủ tướng Phạm Văn Đồng xem lại, và những người thực hiện những thước phim ấy đã được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng ba.
Nhớ lại những năm tháng làm nghề không thể nào quên ấy, Bùi Viên kể lại, lúc đó, ông và những đồng nghiệp không quản nguy hiểm, chỉ cầm máy lên là hăngggg rồi. Bộ phim Mùa xuân trên biểnnnn năm 1973 quay cảnh phá thủy lôi cũng được ông thực hiện trong những tình huống hiểm nguy, khi đi cùng đoàn phá thủy lôi của Bảo đảm hàng hải Việt Nam, lênh đênh suốt hơn 1 tháng trên biển. Cũng trong những năm tháng này, ông còn tham gia đóng các bộ phim Trên vĩ tuyến 17777, Chị Nhunggggggg Vừa cầm máy quay, vừa là đạo diễn, vừa là diễn viên, có lẽ trong giới điện ảnh Hải Phòng, ít ai tham gia được nhiều lĩnh vực như Bùi Viên.
Đầu những năm 1980, Bùi Viên chuyển về công tác tại Đài PT-TH Hải Phòng. Ở đây, ông đã ghi dấu ấn bằng những bộ phim tài liệu về đề tài văn hóa - xã hội. Là một trong những người đầu tiên làm truyền hình ở thành phố Cảng, Bùi Viên tâm sự, lúc đó phương tiện làm nghề lạc hậu, điều kiện đi lại khó khăn, nhưng những người làm truyền hình đã khắc phục sự thiếu thốn ấy, luôn nhiệt huyết và say nghề. Vì say nghề nên khi nghỉ hưu, Bùi Viên vẫn lăn lộn theo đoàn làm phim của Xưởng phim Hải Phòng thực hiện những bộ phim tài liệu, rồi tham gia đóng rất nhiều bộ phim như 'Gió quê', 'Con vá'...
Đến giờ, dù không thể rong ruổi theo các đoàn làm phim nhưng hình như nhiệt huyết với nghề trong Bùi Viên vẫn còn nhiều lắm. Ông vẫn giữ lại những bộ phim tài liệu ông đã thực hiện, những tấm ảnh kỉ niệm và coi đó như một phần cuộc sống của mình, dù rằng nó đã qua.
75 tuổi, hàng ngày nghệ sĩ Bùi Viên vẫn dậy từ rất sớm, đi bộ quanh bờ hồ An Biên, vẫn tham gia phong trào của Hội Điện ảnhhhh Ông tâm sự, niềm vui của ông bây giờ là gặp gỡ bạn bè, ôn lại kỉ niệm làm nghề và thỉnh thoảng được xem lại những thước phim của mình phát trên Đài PT-TH thành phố, để biết rằng, những gì mình cống hiến vẫn luôn có giá trị trong cuộc sống hôm nayyyy
Theo VÂN ANH / Báo an ninh Hải Phòng
