Cây vải tổ Hải Dương có duyên kỳ ngộ từ Hải Phòng
Mới
đây, cùng một số hội viên CLB Hải Phòng học và dòng họ Nguyễn Hữu làng
Phú Kê (Tiên Lãng) về dự lễ khánh thành nhà thờ họ Nguyễn Phúc ở thôn
Lang Cang I, xã Thanh Lang, huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương, chúng tôi
được Thượng tọa Thích Thanh Đạt giới thiệu về truyền thống dòng họ
Nguyễn Phúc thôn Lang Can. Và như có duyên kỳ ngộ, chúng tôi lại được
nhà sử học Tăng Bá Hoành - Chi hội trưởng Chi hội Văn nghệ dân gian
Việt Nam tỉnh Hải Dương kể về lai lịch nguồn gốc và cái duyên kỳ ngộ từ
Hải Phòng của giống vải thiều Thanh Hà nổi tiếng.
Khách du lịch thưởng thức đặc sản vải thiều và nghe chuyện về cây vải tổ
Theo
Thượng tọa Thích Thanh Đạt, dòng họ Nguyễn Phúc có nguồn gốc xa xưa,
khó truy cứu tận tường. Theo gia phả để lại, cụ tổ họ Nguyễn Phúc làng
Lang Can là một vị tướng thời Lê Trung Hưng, gặp thời loạn lạc đã di
chuyển từ Phao Sơn (Chí Linh) về Lang Can (Thanh Hà) ẩn cư. Trước ý kiến
cho rằng Cụ Tổ dòng họ Nguyễn Phúc làng Lang Can là người có công mang
giống vải thiều về huyện Thanh Hà, nhà sử học Tăng Bá Hoành đã lên tiếng
cải chính: Hiện nay, cách đình Thúy Lâm, xã Thanh Sơn, huyện Thanh Hà
khoảng 40 mét về phía đông còn hiện hữu Cây Vải Tổ - cây vải đầu tiên
của quê hương Thúy Lâm, Thanh Hà.
Đây là cây vải do cụ Hoàng Văn
Cơm, tự Phúc Thành (1848-1923) - ông Tổ vải thiều trồng. Tục truyền, cụ
Hoàng Văn Cơm lấy giống từ hạt vải Thiều Châu (Trung Quốc) trong một lần
được tham dự đại tiệc cả bang Thiều Châu (Triều Châu) của Hoa Kiều tại
Hải Phòng, vào khoảng năm 1870 đem về trồng tại Thúy Lâm - Thanh Hà. Do
thích hợp với thổ nhưỡng phù sa ven sông và khí hậu vùng đất Thanh Hà,
cây vải này lớn nhanh và trở thành cổ thụ của xứ vải Thúy Lâm - nhân dân
địa phương thường gọi là cây “Vải Tổ”.
Từ cây vải đầu tiên ấy, cụ
Hoàng Văn Cơm đã triết cành nhân ra vườn nhà, tặng cho người thân trong
gia tộc và làng xã. Hiện tại Thúy Lâm có 8 cây vải thuộc thế hệ thứ 2
(con) trong vườn Vải Tổ rộng 526,9m2 đã được khoanh vùng bảo
vệ. Với ưu điểm đặc biệt về dinh dưỡng, vải thiều Thúy Lâm từng được cổ
nhân ca ngợi: “Mã ngoài như lụa hồng, tơ tía; thịt vải như thủy tinh,
như dáng tuyết; vị ngọt đậm, ăn vào thấy hương thơm tưởng chừng như chứa
thứ rượu tiên trên trời”. Sách cổ “Nam dược thần hiệu” ghi: Quả vải, vị
ngọt tính hàn, không độc, hòa khí, thông tinh thần, trị nặng đầu, đậu
sởi. Hạt vải chữa thoát vị; đau thượng vị…
Đến nay, vải Thúy Lâm
được nhiều địa phương trong nước biết tiếng, nhân dân trong vùng còn lưu
truyền câu: “Cam Phù Tải, vải Thúy Lâm”, ghi nhận giống cây quả đặc sản
tiêu biểu của tỉnh Hải Dương. Ngày 20 tháng 6 năm 1958, ông Lê Vi Vận,
đại diện cho cán bộ và nhân dân Thúy Lâm, xã Thanh Sơn đã mang 30 kg vải
chín lên Phủ Chủ tịch tại Hà Nội biếu Chủ tịch Hồ Chí Minh, được Bác
khen Thúy Lâm có giống vải quý, ăn rất ngon và khuyên nhân dân nên phát
triển trồng nhiều giống vải quý này. Vải thiều Thúy Lâm đã được trồng
nhiều nơi trong nước như: Đông Triều (Quảng Ninh), Lục Ngạn (Bắc Giang),
Đông Hưng (Thái Bình), Bát Trang (An Lão, Hải Phòng), miền núi cao Lâm
Đồng và hầu hết các địa phương miền Bắc, mang lại giá trị kinh tế cao.
Không những thế, vải thiều Thúy Lâm, Thanh Hà còn được đem trồng tại các
nước Cu Ba và Lào…
Với đạo lý “Ăn quả nhớ người trồng cây”, cán
bộ, nhân dân thôn Thúy Lâm, xã Thanh Sơn, huyện Thanh Hà đã xây miếu và
tạc tượng thờ cụ Hoàng Văn Cơm ngay gần cây vải đầu tiên do chính tay cụ
vun trồng, nhân giống. Hằng năm, cứ vào ngày 14-11 âm lịch - ngày giỗ
cụ Hoàng Văn Cơm, nhân dân địa phương và thập phương đều đến thắp hương
tưởng niệm và suy tôn Cụ là “Ông Tổ vải thiều”. Ngưỡng mộ công đức của
cụ Hoàng Văn Cơm, ngày 10-10-1992, Trung ương Hội làm vườn Việt Nam đã
truy tặng cụ Hoàng Văn Cơm Bằng Khen, ghi nhận Cụ là người có công trồng
cây vải quý đầu tiên.
Theo Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công
thương), vải là đặc sản nông nghiệp của hai tỉnh Hải Dương và Bắc Giang,
sản lượng vải năm nay ước đạt khoảng 200.000 tấn, trong đó xuất khẩu
sang Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp, Ô-xtrây-li-a... khoảng 80.000 tấn, số
còn lại tiêu thụ trong nước.
Tìm
thêm “đầu ra” cho mùa vải sắp thu hoạch rộ, mới đây, tại TP Hồ Chí
Minh, Sở Công thương TP Hồ Chí Minh và Sở Công thương tỉnh Hải Dương tổ
chức hội nghị kết nối thương mại để tiêu thụ vải thiều. Phó Chủ tịch
UBND tỉnh Hải Dương Nguyễn Anh Cương cho biết, Hải Dương hiện có khoảng
21 nghìn ha đất trồng cây ăn quả, sản lượng quả đạt khoảng 200.000
tấn/năm; trong đó diện tích trồng vải chiếm 11.000 ha, sản lượng đạt
khoảng 50.000 tấn, giá trị kinh tế của cây vải đạt khoảng 430 tỷ
đồng/năm. Vải thiều không giống như loại trái cây khác vì chín đồng
loạt, vận chuyển khó và dễ hư hao trong điều kiện không được bảo quản
tốt cho nên rất cần sự hợp tác của các địa phương và doanh nghiệp (DN)
trong khâu tiêu thụ.
Giám đốc Sở Công thương tỉnh Hải Dương Vũ
Doãn Quang thông tin, mùa vải sớm (vải tu hú) ở Hải Dương đã được thu
hoạch với khoảng 10.000 tấn, riêng vải thiều, dự ước sản lượng khoảng
40.000 tấn sẽ thu hoạch vào khoảng từ ngày 5-6 đến 5-7-2015. Giám đốc Sở
Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hải Dương Nguyễn Văn Phú cho
biết thêm: Tại Hải Dương, hiện đã có 25 mô hình sản xuất vải thiều theo
tiêu chuẩn VietGAP với 229 ha, sản lượng đạt khoảng 1.500 tấn. Trong năm
2015, có 19 ha của 97 hộ dân trồng vải đã được cấp mã số vùng trồng đủ
tiêu chuẩn đi Mỹ.
Phó Giám đốc Sở Công thương TP Hồ Chí Minh
Nguyễn Phương Đông khẳng định, với tiềm lực và kinh nghiệm của mình,
thành phố sẽ lập phương án để các nhà phân phối, thương nhân, chợ đầu
mối kết nối với các doanh nghiệp, nhà vườn ở Hải Dương để tiêu thụ vải
với số lượng lớn và hiệu quả.
Phó Giám đốc Công ty Quản lý và Kinh
doanh chợ đầu mối Thủ Đức, ông Trịnh Diệp Thanh Thảo cho biết: Để tiêu
thụ một lượng vải lớn trong thời gian rất ngắn, chợ đầu mối Thủ Đức đã
dành riêng một khu để quả vải tập kết về và phân phối đi nơi khác. Ban
quản lý chợ sẽ cung cấp cho ngành công thương tỉnh Hải Dương và Bắc
Giang danh sách tiểu thương thu mua vải thiều, lưu lượng hàng hóa tại
chợ đầu mối, diễn biến thị trường để doanh nghiệp đầu mối cung cấp hàng
tại hai địa phương chủ động nguồn hàng đưa vào thuận tiện, tránh dồn ứ.
Năm nay, chợ Hóc Môn tăng lên 11 điểm bán, thời gian bán vải thiều dài
hơn, từ 18 giờ hôm trước đến 6 giờ hôm sau.
Ông Lê Hoàng Phong,
đại diện tiểu thương ở chợ Hóc Môn đề nghị các doanh nghiệp ở Hải Dương
cần có kế hoạch thu mua, giao nhận, giá cả bằng hợp đồng sớm, lưu ý nhà
cung cấp dùng bao bì đựng vải thiều phải đồng nhất, trọng lượng vừa phải
nhằm dễ vận chuyển. Năm trước đã có tình trạng đựng vải thiều Thanh Hà
vào sọt, bao xốp của nhãn hàng hóa khác làm giảm giá trị và người tiêu
dùng nghi ngờ về nguồn gốc.
Cùng với Hải Dương, Bắc Giang là địa
phương có diện tích, sản lượng vải thiều lớn cũng đang xúc tiến kế hoạch
tìm đầu ra cho mặt hàng nông sản này. Ngày 14-5, UBND tỉnh Bắc Giang đã
tổ chức hội nghị xúc tiến xuất khẩu, kết nối cung cầu tiêu thụ vải
thiều năm 2015 ngay tại cửa khẩu đường bộ số 2, Kim Thành, TP Lào Cai
(Lào Cai) nhằm tìm phương án tổ chức tốt hoạt động bến bãi, thủ tục
thông quan, ký kết hợp đồng với thương nhân phía Trung Quốc (thị trường
thu mua vải thiều của Việt Nam đến 90% lượng hàng xuất khẩu) cho mùa thu
hoạch vải đã cận kề.
Tỉnh Bắc Giang cũng đã lên kế hoạch, yêu cầu
các sở, ngành, doanh nghiệp trong tỉnh chuẩn bị phương án đưa vải thiều
vào thị trường phía Nam. Đại diện Sở Công thương tỉnh Bắc Giang cho
biết, năm nay sản lượng vải thiều của Bắc Giang ước đạt khoảng 160.000
tấn, trong đó xuất khẩu 64.000 tấn (chiếm khoảng 40% tổng sản lượng).
Riêng huyện Lục Ngạn hiện có 17.500 ha vải thiều, trong đó 9.500 ha sản
xuất theo tiêu chuẩn VietGAP; 60,38 ha trồng theo tiêu chuẩn GlobalGAP
để xuất sang Mỹ. Tuy nhiên, số vải thiều tiêu thụ trong nước vẫn còn rất
lớn, vì thế ngành công thương Bắc Giang đang gấp rút kết nối với thị
trường TP Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam…
(Nguồn: Cây vải tổ Hải Dương có duyên kỳ ngộ từ Hải Phòng/Trần Phương//Báo An ninh Hải Phòng. - ngày 06/06)
