Tràng Kênh – “Vịnh Hạ Long cạn”.

         Nói tới Thuỷ Nguyên mà không nhắc tới cảnh thiên nhiên hùng vĩ thì thật là thiếu sót. Cảnh quan nơi đây như một quốc gia thu nhỏ với đầy đủ sông, biển, đồi núi, đồng bằng, với diện tích 300 km2 . Ngược dòng thời gian cách đây vài nghìn năm, Thuỷ Nguyên còn là mảnh đất hoang sơ với núi cao, rừng rậm, sông dài. Đầm lầy rừng rậm, lụt lội cùng với tác hại của nó với sự sinh tồn phát triển con người đã bị đẩy lùi khi chủ nhân đồ đá, đồ gốm Tràng Kênh, đồ đồng Việt Khê đến làm chủ vùng đất cửa ngõ sông Bạch Đằng này.

         Nhiều người cho rằng đến Thuỷ Nguyên mà không đến Tràng Kênh thì coi như chưa biết Thuỷ Nguyên. Tràng Kênh nằm ở thị trấn Minh Đức, hữu ngạn sông Bạch Đằng, phía Bắc và Tây Bắc là núi đồi trùng điệp, xen kẽ giữa núi đất và núi đá như che chở ôm ấp lẫn nhau. Thị trấn Minh Đức ngày nay chính là vùng đất cổ Tràng Kênh xưa. Sau Cách mạng Tháng tám năm 1945, Tràng Kênh là một thôn của xã Minh Tân, năm 1956 Tràng Kênh thuộc xã Minh Đức, năm 1986 được nâng cấp thành trị trấn Minh Đức.

         Thị trấn Minh Đức nằm trong lòng chảo nhỏ của những ngọn núi Con Rùa, Hoàng Tôn, núi Chùa, một mặt giáp sông Bạch Đằng, chứa đầy ắp những giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể. Đó là cảnh quan hùng vĩ, đậm dấu ấn lịch sử văn hoá, núi đồi Tràng Kênh quan năm soi bóng xuống dòng sông Bạch Đằng khiến nơi đây như một Hạ Long cạn. Cảnh vật nơi đây hấp dẫn không chỉ bởi những danh thắng nổi tiếng như Áng Hồ nơi tập kết quan nhà Trần trong trận chiến chống quân Nguyên Mông thế kỷ 13, núi U Bò, Mỏ Vịt, nơi vua Trần cùng Tiết chế Trần Hưng Đạo đặt đại bản doanh quan sát, chỉ huy trận thuỷ chiến trên sông Bạch Đằng. Mộ phần và đền thờ tướng quân Trần Quốc Bảo dưới chân núi Hoàng Tôn đã được xếp hạng di tích lịch sử quốc gia với kiến trúc độc đáo, vững chắc cùng thời gian. Và huyền thoại về các nàng tiên giáng thế ở Tràng An hấp dẫn những người chưa có dịp đến Tràng Kênh. Người dân địa phương kể rằng, ngày xưa vào những đêm trăng thanh, gió mát các nàng tiên thường rủ nhau đến các ngọn núi Hoàng Tôn, U Bò đánh cờ. Vì mải mê chơi cờ, các nàng tiên quên cả tiếng gà báo sáng, đến khi trời sáng các nàng tiên ra đi vội vàng, đánh rơi các quân cờ xuống chân núi. Những quân cờ tròn trĩnh nhiều mầu sắc xanh đỏ, tím vàng trông rất đẹp mắt và nhiều đến nỗi cứ sau mỗi trận mưa ai đi qua chân núi, nếu để ý đều có thể nhặt được. Vào những năm 70 của thế kỷ trước, khi khai quật di chỉ Tràng Kênh, các nhà khảo cổ phát hiện đây là một công trường chế tác đá trang sức, những quân cờ trên chính là lõi các vòng đá trang sức bằng đá quý.

         Ngày nay, sông Quán Đá và đò ngang không còn nữa, thay vào đó là đập Minh Đức vững chãi ngăng dòng sông thành hồ Sông Giá chứa nước ngọt cho cả vùng canh tác, mang lại những mùa vàng bội thu. Thị trấn Minh Đức từng ngày đổi mới với những con đường mới mở, những căn nhà cao tầng, cùng sự xuất hiện của các cơ sở công nghiệp lớn, như Nhà máy xi măng Chinfon, Nhà máy Xi măng Hải Phòng mới, Tổng công ty CNTT Phà Rừng, Nhà máy đóng tàu Sông Giá. Có dịp qua thị trấn Minh Đức gần đây, nữ Tổng thống Phần Lan Tarja Halonen trầm trồ: Tràng Kênh – Minh Đức thay đổi nhiều quá. Khi còn là cán bộ ngoại giao cách đây 20 năm, bà từng tới khánh thành Nhà máy sửa chữa tàu biển Phà Rừng – công trình do Chính phủ Hà Lan tài trợ xây dựng và hoàn thành năm 1984.
         Trước quá trình đô thị hoá, phát triển công nghiệp Minh Đức đang đối mặt với bài toán bảo vệ môi trường trong quyết tâm giữ lại vẻ đẹp và các giá trị lịch sử văn hoá của vùng đất Tràng Kênh xưa, khai thác thế mạnh du lịch sinh thái, xây dựng một phần Thuỷ Nguyên thành thành phố sinh thái. Đây không chỉ là trách nhiệm của các cấp chính quyền mà còn là của mỗi doanh nghiệp, mỗi người dân với các thế hệ tương lai.
Theo: Báo Hải Phòng cuối tuần số 10 ngày 16/3/2012